Odkrywanie własnych preferencji, eksperymenty i uczenie

Mainstreamowe podejście do teorii decyzji przyjęte przez ekonomistów zakłada to, co Herbert Simon nazywa racjonalnością substantywną jednostek, czyli zakłada racjonalne zachowanie jako wynik optymalny dla osiągnięcia celów w danych okolicznościach. Podejście to odróżnia ekonomiczne spojrzenie na teorię decyzji od psychologicznego, zakładającego słabsze pojęcie racjonalności proceduralnej, które postrzega zachowanie jako racjonalne, jeśli tylko jest ono wynikiem odpowiedniej deliberacji umysłowej. Choć klasyczne podejście ekonomistów do teorii decyzji, zakładające substantywną racjonalność konsumenta, ma znaczną moc opisową i predykcyjną, dzieje się to za cenę wielu paradoksów behawioralnych. Niektóre paradoksy wyboru, takie jak zjawisko odwracania się preferencji, doprowadziły do całkowitego odrzucenia istnienia preferencji przez wiele teorii psychologicznych. Wiele teorii podąża za tym odrzuceniem zachowań maksymalizujących, między innymi teorie konstrukcji preferencji. Teoria odkrywania preferencji, opracowana przez Charlesa Plotta, zajmuje w tej kwestii stanowisko pośrednie między ekonomią a psychologią. Stwierdza, że racjonalność agenta ewoluuje wraz z jego doświadczeniem, od pierwszego etapu, gdzie przy braku doświadczenia w zadanym zadaniu wyboru, obserwowane wybory są chaotyczne, gdyż agent, nawet jeśli jest racjonalny, eksperymentuje w celu poznania własnych preferencji. W drugim etapie odkrywane są indywidualne preferencje, ale nadal brakuje postrzegania zachowań innych podmiotów jako racjonalnych, co prowadzi do utrzymywania się paradoksów, gdy występują interakcje między podmiotami. Wreszcie w trzecim etapie zaczyna się również postrzeganie innych jako racjonalnych, a jednostka zachowuje się jak substantywnie racjonalna. Teoria odkrywania preferencji twierdzi, że istnieją dobrze zdefiniowane i stabilne preferencje, ale mimo to mogą one prowadzić do niestabilnych obserwowanych wyborów, jeśli jednostka nie jest ich świadoma. Główną obserwacją, na której zbudowano tę teorię, jest to, że wiele paradoksów behawioralnych, w tym odwrócenie preferencji i efekt posiadania, znika w powtarzanych eksperymentach przy obecności bodźców. Głównym celem tego badania jest identyfikacja procesu odkrywania preferencji. Cel ten osiągamy konstruując model teoretyczny. Wyróżniamy trzy szczegółowe cele badawcze, które razem składają się na cel główny badania. 1) identyfikacja procesu i determinantów preferencji odkrywanych przez konsumpcję eksperymentalną, 2) identyfikacja procesów, metod i właściwości uczenia się zachowań konsumenta odkrywającego własne preferencje oraz 3) identyfikacja testowalnych ograniczeń modelu, z perspektywy podejścia ujawnionych preferencji. Badanie koncentrują się na konstrukcji teoretycznego modelu odkrywania preferencji. Rozważamy konsumenta o nieznanych preferencjach, które są odkrywane przez doświadczenie konsumpcyjne. Wskazujemy przy tym źródło niepewności, a więc zakładamy obiektywną, a nie subiektywną przestrzeń stanów. Subiektywna przestrzeń stanów jest często uważana za korzystną, ponieważ stany niepewności introspektywnej są zwykle nieobserwowalne. Natomiast w odniesieniu do odkrywania preferencji i uczenia się poprzez doświadczenie konsumpcyjne, subiektywność przestrzeni stanów uważamy za zbędny wymóg, gdyż bez strat możemy traktować stany jako odpowiadające wszystkim możliwym realnym relacjom preferencji konsumenta, z relacjami introspekcyjnie traktowanymi przez konsumenta jako niemożliwe reprezentowanymi jako stany puste. Dzięki tak określonej egzogenicznej przestrzeni stanów możemy badać eksperymenty wynikające z odkrywania preferencji jako niezwiązane z elastycznością, co jest dominującym podejściem w literaturze. Podobnie jak w większości współczesnych badań, uważamy, że konsument formułuje subiektywne prawdopodobieństwo nad przestrzenią potencjalnych relacji preferencji. Jednak dzięki wykorzystaniu egzogenicznej przestrzeni stanów jesteśmy w stanie określić subiektywne prawdopodobieństwo konsumenta w bardziej bezpośredni sposób. Ponadto wprowadzamy jako prymityw modelu pojęcie podobieństwa alternatyw. Uważamy, że ułatwia to bardziej szczegółowe badanie uczenia się pośredniego niż jest to możliwe we współczesnych pracach. W naszym otoczeniu konsumpcja może zatem dodatkowo informować konsumenta o względnym rankingu alternatyw na podstawie ich podobieństwa do tych już doświadczonych, co pozwala na dokładniejszą identyfikację teoretycznych właściwości uczenia się pośredniego. Podejścia dominujące również nie uwzględniają systemowych błędów w aktualizowaniu subiektywnego prawdopodobieństwa. W badaniu rozważamy ogólniejszą sytuację, w której zaszumiona informacja, jak również niedostateczna lub nadmierna reakcja na nią jest dopuszczalna, w celu dokładniejszego zbadania zachowań uczących się konsumenta. Wraz z zaproponowanym bardziej bezpośrednim podejściem, pozwala to na lepszą identyfikację pojęć takich jak wartość informacji i jej kształt, m.in. wklęsłość względem doświadczenia. Również z perspektywy podejścia ujawnionych preferencji proponujemy badanie testowalnych ograniczeń modelu i wywoływania parametrów podejściem zbliżonym do przyjętego w badaniach z nurtu dynamicznej stochastycznej użyteczności.