Perły – Metodologia

METODOLOGIA WYBORU PEREŁ POLSKIEJ GOSPODARKI

Za „perłę polskiej gospodarki” uznana zostanie firma, która równocześnie spełnia nadaną numeryczną wartość progową przyjętych kryteriów, a jej przychody z całokształtu działalności gospodarczej będą równe lub większe niż 100 mln zł w latach 2006-2007.

Następującym kryteriom: dynamika przychodów z całokształtu działalności gospodarczej, rentowność obrotu, stopa zwrotu z aktywów i kapitału własnego, wydajność pracy mierzona produkcją dodaną oraz łączną produktywność kapitału ludzkiego, rzeczowego i finansowego, nadano wartość progową na poziomie 10% średniej wartości danego kryterium obliczonego dla firm o przychodach ogółem 100 i więcej mln złotych. Na listę „pereł polskiej gospodarki” dostaną się jedynie te firmy, których wart

ość numeryczna wymienionych kryteriów będzie nie niższa niż 10% średniej. Ponadto wskaźnik ogólnego poziomu zadłużenia nie może przekroczyć 100%.

W ten sposób powstanie zbiór przedsiębiorstw, które spełniają wymienione kryteria jakościowe oraz ilościowe (przychody z całokształtu działalności przynajmniej na poziomie 100 mln zł).

Ostatnim warunkiem umieszczenia danej firmy w zbiorze „pereł polskiej gospodarki” jest nadesłanie przez nią niezbędnych danych.

Różnica między prezentowaną tu metodą wyboru „pereł polskiej gospodarki”, a metodą sporządzania spotykanych często list najlepszych przedsiębiorstw, polega na tym, że w naszym badaniu liczba przedsiębiorstw nie jest z góry zakładana, lecz jest wielkością wynikową, w każdym roku różną. Ma to tę zaletę, że liczebność zbioru „perły polskiej gospodarki”, sporządzanego corocznie w oparciu o te same kryteria, może być użytecznym barometrem długookresowej koniunktury gospodarczej. Jeśli bowiem rosnąć będzie liczba przedsiębiorstw o wysokiej dynamice rozwoju, a ponadto wykazujących się wysoką rentownością (wysokimi zyskami), a także wysoką stopą zwrotu z zaangażowanych w prowadzenie działalności gospodarczej środków trwałych i obrotowych (aktywów) i z zainwestowanego kapitału własnego, ponadto wykazujących się wysoką wydajnością pracy oraz nie powodującego bankructwa zadłużeniem, to oznaczać to będzie poprawę mikroekonomicznych fundamentów wzrostu gospodarczego, jakim są wysokie zyski i zdrowa sytuacja finansowa przedsiębiorstw oraz osiągana w nich wysoka wydajność pracy. I na odwrót, należy niezwykle sceptycznie odnosić się do optymistycznych zapowiedzi wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, jeśli maleć będzie liczba przedsiębiorstw spełniających nasze kryteria. Jesteśmy na początku wykształcenia, po raz pierwszy w świecie, ważnego barometru długookresowej koniunktury gospodarczej. Pragnę podkreślić, że wzrostowi liczby „pereł” w 2003 r. ze 102 do 163, towarzyszyło stopniowe podnoszenie tempa wzrostu PKB w powyższym roku oraz w powyższym roku oraz eksplozja dynamiki w 2004 r.

Powstały zbiór „pereł polskiej gospodarki” daje się łatwo uporządkować według liczby punktów zdobytych za poszczególne kryteria. W odniesieniu do pierwszych pięciu kryteriów, przedsiębiorstwo najlepsze pod względem danego kryterium otrzymuje największą liczbę punktów (równą liczbie zbioru „pereł polskiej gospodarki”), a najgorsze jeden punkt. W odniesieniu do kryterium trzeciego przyznawanie punktów odbywa się według założonej funkcji. Najwięcej punktów dodatnich otrzymują te firmy, w których relacja całkowitego zadłużenia do aktywów wynosi 40-60%.

Poniżej podana zostanie krótka argumentacja na rzecz wyboru poszczególnych kryteriów.

Dynamika rozwoju przedsiębiorstwa. Za dynamikę rozwoju przedsiębiorstwa przyjęto procentowy wzrost przychodów ze sprzedaży z całokształtu działalności gospodarczej. Za przyjęciem dynamiki przychodów z całokształtu działalności gospodarczej przemawia nasilająca się dywersyfikacja przychodów wraz z globalizacją życia gospodarczego.

Rentowność obrotu. Pokazuje, jaki procent przychodów ze sprzedaży netto przypada na dochody, a jaki pokrywa koszty. Nie będąc obciążana zdarzeniami finansowymi z przeszłości np. zyskami i stratami nadzwyczajnymi rentowność obrotu, dobrze mierzy efektywność bieżącej działalności gospodarczej; pozwala ocenić trafność wyboru jej kierunków. Wysoka rentowność obrotu jest bardzo ważnym warunkiem wysokiej stopy zwrotu na aktywach i kapitale własnym, a także niskich kosztów pozyskania środków rozwojowych. Jest zatem ważnym fundamentem ekspansji przedsiębiorstwa.

Stopa zwrotu na aktywach. Obliczana jako relacja zysku brutto do aktywów jest dobrą miarą społecznej efektywności wykorzystania rozporządzanych przez firmę zasobów. Uwzględnia bowiem zarówno dochód firmy (właściciela) jak i dochody państwa (wielkość podatków) z „zatrudnionych” zasobów. Zalecana w literaturze i stosowana w praktyce stopa zwrotu rozumiana jako stosunek zysku netto do aktywów nie niesie użytecznych wartości poznawczych; nie ma treści ekonomicznej, a więc nie ma sensu. Ponadto, w Polsce faktyczne obciążenie zysku brutto podatkiem na rzecz budżetu jest bardzo zróżnicowane, co powoduje, że firmy o identycznej efektywności wykorzystywania dostępnych zasobów (aktywów trwałych i obrotowych) miałyby różne co do wielkości statystyczne stopy zwrotu na aktywach, co nie ma żadnego ekonomicznego uzasadnienia. Warto pamiętać, że wysoka stopa zwrotu na aktywach (liczona brutto) jest ważnym warunkiem wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, gdyż oznacza dobre wykorzystanie ważnej części zasobów społecznych.

Stopa zwrotu na zainwestowanym kapitale. Pozwala inwestorowi porównać bieżącą zyskowność zainwestowanego kapitału w różnych zastosowaniach. Jest ważnym atrybutem firmy zaliczanej do „pereł każdej gospodarki”, gdyż wpływa na indywidualne decyzje rozwojowe. Jeśli stopa zwrotu na działalności gospodarczej jest niższa od stopy zwrotu na kupnie rządowych papierów dłużnych, wówczas kapitał wycofany jest z działalności gospodarczej. Warto stale mieć w pamięci, że wysoka stopa zwrotu na kapitale własnym będąca wynikiem wysokiej efektywności gospodarowania i niskiego opodatkowania jest jednym z najważniejszych filarów wzrostu gospodarczego, a nie tylko pojedynczej firmy.

Wydajność pracy. Również wysoka wydajność pracy jest jednym z najważniejszych warunków rozwoju firmy i wzrostu danej gospodarki. Nie tylko obniża bieżące koszty działalności gospodarowania podnosząc w ten sposób konkurencyjność firmy, ale również zapobiega spadkowej tendencji zwrotu z zainwestowanego kapitału, czego obawiali się ojcowie nowoczesnej ekonomii. Wysoka wydajność pracy jest zatem kolejnym, jednym z najważniejszych warunków alokacji kapitału w działalność gospodarczą.
Ogólny poziom zadłużenia. Dla każdej firmy istnieje pewien poziom relacji zobowiązań do aktywów, który jest optymalny w danym czasie. Zbyt niski wskaźnik ogólnego zadłużenia jest zazwyczaj oznaką nadmiernej ostrożności nie pozwalającej na osiąganie wysokiej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału. Nadmiernie wysoki wskaźnik zobowiązań, z wyjątkiem zobowiązań wielkich sieci handlowych wobec drobnych dostawców oraz firm „córek” wobec firm „matek”, zazwyczaj prowadzi do wzrostu kosztów działalności gospodarczej, a tym samym powoduje spadek stopy zwrotu. Może też, co się zdarza, oznaczać początek upadku firmy. Nie znając optymalnego poziomu całkowitego zadłużenia dla badanych firm przyjęto za optymalny poziom 40-60%.

Z dokonanego przeglądu wynika, że wymienione kryteria pozwalają na stosunkowo obiektywny wybór „pereł polskiej gospodarki”. Pragniemy podkreślić, że wyboru dokonuje komputer w oparciu o algorytm przygotowany przez INE PAN oraz nadesłane przez firmy dane. Oznacza to, że ranking INE PAN jako jedyny w Polsce nie jest dokonywany na podstawie subiektywnych ocen jury lub kapituły.

Jan Macieja, Kierownik Pracowni Monitoringu Przedsiębiorstw

28.08.2008